Tết Đoan Ngọ còn gọi là Tết Đoan Dương hoặc Tết Diệt Sâu Bọ, diễn ra vào mùng 5 tháng 5 âm lịch hàng năm, là một ngày lễ truyền thống có nguồn gốc từ Trung Quốc và được du nhập vào Việt Nam từ rất lâu, xuất phát từ nền văn hóa nông nghiệp lúa nước. Theo quan niệm dân gian, vào thời điểm này trong năm, sâu bọ và dịch bệnh dễ phát sinh gây hại cho mùa màng. Người dân tổ chức lễ hội để “diệt sâu bọ”, bảo vệ cây trồng và mùa màng.
Nguồn gốc Tết Đoan Ngọ:
Tết Đoan Ngọ bắt nguồn từ Trung Quốc, với nhiều truyền thuyết và sự tích khác nhau:
1. Truyền thuyết về Khuất Nguyên:
Một trong những câu chuyện phổ biến nhất liên quan đến Khuất Nguyên, một nhà thơ, quan chức trung thành của nước Sở thời Chiến Quốc. Khuất Nguyên bị vu oan và bị đày khỏi triều đình. Khi biết tin nước Sở bị thất bại, ông đã trầm mình xuống sông Mịch La vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch. Người dân thương tiếc ông nên đã thả cơm, trứng và các loại thức ăn xuống sông để cá không ăn thi thể ông. Từ đó, ngày này trở thành ngày lễ tưởng nhớ Khuất Nguyên.
2. Lễ Đoan Ngọ:
Tên gọi “Đoan Ngọ” có nghĩa là bắt đầu giữa trưa (đoan: bắt đầu, ngọ: giữa trưa). Theo truyền thống, đây là thời điểm dương khí mạnh nhất trong năm, và lễ hội này được tổ chức để cân bằng âm dương, bảo vệ mùa màng khỏi sâu bệnh.
Khi du nhập vào Việt Nam, Tết Đoan Ngọ đã được hòa nhập và biến đổi để phù hợp với văn hóa và tín ngưỡng của người Việt:
1. Tết Diệt Sâu Bọ:
Tại Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết Diệt Sâu Bọ. Người Việt tin rằng vào ngày này, sâu bọ và côn trùng gây hại cho mùa màng sẽ sinh sôi nhiều nhất. Do đó, người dân tiến hành các nghi lễ để diệt trừ sâu bọ, bảo vệ mùa màng.
2. Nghi lễ và phong tục:
Các phong tục trong ngày Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam bao gồm ăn rượu nếp, tắm lá mùi, và cúng gia tiên. Mỗi hoạt động đều mang ý nghĩa riêng, ví dụ như ăn rượu nếp và các loại trái cây giúp “diệt sâu bọ” trong cơ thể, tắm lá mùi để thanh tẩy và xua đuổi tà khí.
Tết Đoan Ngọ là một ngày lễ mang đậm nét văn hóa truyền thống, kết hợp giữa tín ngưỡng dân gian và các nghi lễ nông nghiệp. Dù có nguồn gốc từ Trung Quốc, khi đến Việt Nam, ngày lễ này đã được biến đổi và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Việt. Đây là dịp để chúng ta tưởng nhớ lịch sử, bảo vệ mùa màng và tận hưởng những giá trị tinh thần sâu sắc
